Смислата на пресудата во рамноправна, правична и
контрадикторна постапка е да се задоволи јавниот интерес. Задоволувањето на
јавниот интерес не треба да се поистоветува со задоволување на правдата,
впрочем, јавниот интерес е многу подлабок и поширок поим, па истата само претставува
составен дел. Задоволувањето на јавниот интерес покрај правното и политичкото
значење, има и едно општествено т.е. социјално значење. Најпрво се креира
правна сигурност, а потоа се гради и општествениот морал и живот. Кога говориме
за општествениот морал и живот, мислиме на тоа како смислата на една пресуда
влијае врз секојдневните испреплетени динамични односи меѓу луѓето кои од ден
на ден се менуваат и бараат константна промена. Моралот и животот не се
статични, ниту пак сведени на гола техничка хиерархија и субординација, тие се
двигател и на моралот и етиката на судот, но и моралот и етиката на пишаната
правна норма според која самиот Суд донесува мериторна одлука.
Тоа е таа циклична взаемна поврзаност на
општеството во целина. Овие односи го градат она што се нарекува „јавен
интерес“.
На кусо ќе се вратиме кон нашата последна расправа
која се однесуваше на „Смртната казна“ и нејзината контрадикторност.
Во последниот наш текст, дадовме заклучок дека
проблемот со смртната казна не е во казната како таква, односно, нејзината
морална реторика на „за“ или „против“, туку во фактот дека истата е неодржлива
во системот на санкции во казненото право, па оттаму е и нецелисходна.
Ако се има в предвид дека денешната појдовна точка
на казнувањето е да го натера, т.е. да му воочи на сторителот на делото да го
сфати значењето, смислата и целта на своите постапки како „не-дела“, т.е. како
дела кои се насочени против јавни и општи добра и објекти на заштита, во кои
впрочем и самиот тој е партиципиент, и при тоа да се врати како корисен и
активен чинител во општеството, тогаш смртната казна не зазема никакво место во
ваквата појдовна точка.
Но, што ако токму оваа модерна мантра, кај нас
поконкретно, воопшто и не го чини овој ефект, и тоа уште во својата нај рана
фаза – процесот на судење? Што ако постои само формалната желба, а во суштина
резултатите се само контра ефекти?
Да бидеме на чисто, овде не заговараме т.н.
враќање на смртната казна, оти тоа не го решава проблемот. Самото враќање (како
филозофски и правен поим тоа веќе го опфативме во неколку текста; види http://fearlessmeddler.blogspot.mk/2015/12/blog-post.html ) се судрува со
општествениот прогрес и културолошкиот контекст, па на тој начин и губи од
својата смисла од самиот почеток.
Од друга страна, како што веќе рековме, овој вид
на казна ја изгубила, каузална, процесно-правна и кривично правна суштина. Ја
изгубила и својата врска со смислата на она што претставува објект на заштита
кај конкретно кривично дело опфатено со санкцијата „смртна казна“.
И најнакрај, ја изгубило и својата врска со
конечната и правосилна судска одлука – пресудата, која денес ( но генерално
земено и од поодамна), има за цел да послужи како заштитник и креатор на јавниот
интерес. Оттука, доаѓаме до клучното прашање, што тогаш придонесува да се
третираат конкретни кривични дела (случаи) како колективно изрекување на казна,
за сметка на начелото на индивидуалност?
Предлагам да ја погледнеме оваа проблематика од
призма на она што претставува кривично дело, и она што претставува казна како
поим, од една страна, како и односот на сторителот, неговиот придонес, кон
сторување на делото.
Да ја проанализираме оваа дилема преку еден мошне
актуелен, комичен пример.
Во познатиот филм на комичната британска група
Монти Пајтон, „Значењето на животот“ (The Meaning of Life),
на еден сатиричен начин се објаснува изрекувањето на смртната казна на еден
осуден човек.
Артур Џерет е осуден криминалец, на кого му е
дозволено да го избере начинот на неговото егзекутирање. Тој е осуден заради
тоа што причинил кривично дело „Создавање и пуштање во етер на најбезобразни
сексистички шеги во игран филм“ од прв степен. Од тие причини, судот, му
дозволува самиот да го избере начинот на кој што ќе му биде изречена смртната
казна – на кој што ќе умре. Тој избира да го бркаат 12 голи згодни девици,
облечени со безбедносни спортски шарени шлемови, и шарени потпунки на
колениците и лактите. Артур, трчајќи избезумено, трча кон висока провалија, а
долу го чекаат роднини, пријатели, судијата, попот и полициски службеници среде
откопан гроб. Артур Џерет, од провалијата директно паѓа во својот гроб и умира.
Погребниците го покриваат со земја, а попот извикува: „Пепел во пепел, прав во
прав...“ (Ashes to ashes,
dust to dust…)
 |
| Скок! |
Овој пример ни ја карикира општествената смисла на
конкретно „недело“, неговата морална неподобност, казнивост, и исчекувањето на
санкцијата, небаре доживеана смрт. Истовремено, ни го карикира и односот на
човековиот нагон за чинење и страв од Со други зборови, секој треба да биде
свесен за своите постапки и да ги прифати судот и казната кои што животот му ги
носи, а кој, патем, самиот тој си го креирал.
Одговорноста на самиот себе пред судот и казната
(смртта) е индивидуален, без разлика дали низата на околности кои чинат и не
инволвираат во т.н. „одговорност“ се поставени бесмислено, а со тоа и
„одговорноста“ кон нив е само еден акт на бесмислена моторика, но не и на
логичен сплет на последици.
Стравот од исчекувањето на неизвесната санкција,
но и на санкцијата која веќе ја знаеме е многу подраматичен отколку нејзиното
изрекување.
Но, нели таквата карикатура на неизвесност може да
биде посведочена и во нашиот казнено – правен систем? Нели истиот тој контекст
може да се најде токму во два непосредни примери од денешницата?
Постои една многу интересна симболика на погорниот
комичен пример со два мошне интересни и блиски случаи од судската практика
изминатава година.
Првиот случај се однесува на обвинетите Мариглен
Демири и Здравко Савески, учесници во протестите во април 2016 година одржани
како изразен револт кој произлезе од неуставната, противправната, и незаконска
аболиција на претседателот Иванов.
Вториот случај е многу по непосреден, а тоа е
судската разрешница, на т.н. прва група обвинети во немилите настани при упадот
во Собранието на 27 април 2017 година.
Она што ги врзува овие два случаи е кривичното
дело за кои лицата се товарат. Кривичното дело за кои посочените лица се
товарат, во обата два случаи, а предвидено во КЗ на РМ, е по чл.385 ст.1,
односно, Учество во толпа што ќе стори кривично дело.
Веќе претходно споменавме за казнената потешкотија
да се утврди сторител на такво дело, поконкретно околу комплексноста на делата
предизвикани од толпата (http://fearlessmeddler.blogspot.mk/2017/05/27042017.html ). На кусо, само треба да појасниме дека
неправото на делото се состои во свесно преземање на ризикот за последиците што
можат да настанат од нејзиното разрушувачко делување, со оглед да психологијата
на толпата наложува да се постави како „судија која дели правда на свој начин“,
па оттука и ја црпи својата манифестирана сила. Таквата сила најчесто преминува
во екстремни, импулсивни пориви, и многу брзо доаѓа до празнење на својот
стекнат потенцијал преку агресија. Таа по суштина не е некаков потраен
криминален феномен, но го содржи и тој потенцијал, доколку од самиот зачеток е
заведена на таков чин. Сето ова е мошне комплицирано да се воочи бидејќи
толпата е голема група на луѓе, која што или колективно, или индивидуално може
лесно да биде заведена во даден момент, па е често неможно да се утврди
нејзиниот водач и дали тој водач имал примарна намера за да ја доведе толпата
во таква состојба или не.
Тоа значи дека при вакви дела се поаѓа од една
претпоставка дека секој учесник е извршител, и дека не може да се изврши
разграничување помеѓу она што претставува извршител, а што се соучесници. Со
други зборови, некој друг може да изврши кривично дело, на пример, учество во
тепачка при учество во толпа која ќе изврши кривично дело, но друг од страна да
биде затекнат во непосредна близина, и да не стори ништо, но бидејќи е
затекнат, и е дел од толпата, тој е и потенцијален извршител на дело од толпа.
Она што е доволно да се утврди при ваква ситуација е дека тој свесно и волево учествувал во ваква
толпа; значи, со тоа свесно ги презел врз себе околностите од сторување на
кривично дело од толпа, иако тој можеби тоа и не го посакува, ниту пак знае
дека такво нешто воопшто може да се случи.
Видно од ова, постои една фактична недоследност во
ова кривично дело, како и неговиот третман од страна на судската фела за да
може да инкриминира конкретен сторител, т.е. сторители, од причини што тоа е
базирано врз претпоставка за свесност и волевост при вина, но не и конкретно
дејствие, или акција – индивидуален однос и допринос кон делото.
Учесниците Савески и Демири, како и оние деветмина
осудени на условна осуда за 27 април 2017 година се товареа за исто дело, а тоа
е учество во толпа што ќе стори кривично дело, по чл.385 ст.1 од КЗ на РМ.
 |
| Столица за Фикус |
Значи ли тоа дека кривичното дело – Учество во
толпа кое ќе изврши кривично дело, треба да се третира подеднакво како во
немири предизвикани при спортски настани, така и немири причинети при влез во
Собрание, или демолирање на канцеларија на Претседател на Републиката?
Не е така едноставна оваа паралела, од причини што
при извршената агресија од страна на толпата е најпрво од различен интензитет
кон одреден објект на заштита, но од друга страна пак тесна е врската со
агресијата причинета од толпата и нејзиниот однос кон заштитното добро, со тоа
како заштитното добро е сфатено кога станува збор за поорганизирана форма на
група – организирана криминална група или т.н. злосторничко здружение.
Ако се земе во предвид претходната констатција, а
тоа е дека толпата секогаш го носи во себе моментумот на криминална
неорганизираност, па оттука и во самиот нејзин зачеток нема исклучива волја да
стори конкретно дело, туку самата природа на толпата е од таков карактер да се
„преземе ризик“ по сторување на дело, кој не е однапред планиран и осмислен,
тогаш многу лесно може да се направи грешка во констатацијата дека токму
водачот на таа група, со својата волја дал особен придонес кон делото, така што
организирано влијаел кон конкретните неправни дејствија. Многу е важно каков е
односот на индивидуата, која е потенцијален сторител и е дел од толпата, дали
свесно и волево учествувал во дејствието на толпата, но не и фактичкото учество
во толпата. Ако аргументацијата се сведе само на просто волево и свесно учество
во таква толпа, тогаш е нејасно како неговото присуство го оправдува неговиот
придонес кон стореното инкриминирачко дело. Еден е проблемот на свесно и волево
учество во толпа, која под пресумпција на извршител на дело, можеби би сторила
дело, а сосема друга е констатацијата каде учесникот и е дел од толпата, но не
учествува во деструктивната моќ на истата.
Тука доаѓаме до претпоставката дека фактички
учествувањето во толпата, значи и приклучување кон толпата во времето на
нејзината деструктивна моќ. Тоа значи дека треба да се изврши јасна дистинкција
на тоа што значи учество. Ако под учество се подразбира извршување на конкретни
дејствија во моментумот на деструктивната моќ, тогаш треба да се воочи за какви
конкретно дејствија станува збор и до кој степен се тие изразени.
На пример, чл.385 ст.1, уште во првата алинеја
објаснува дека „Тој што ќе учествува во толпа што со заедничко дејствување ќе
стори...“. Ова, практично не го претпоставува приклучувањето, туку сосема јасно
го конкретизира дека учеството значи и дејствување; давање на конкретен
придонес кон дејствијата на толпата. Оттука, практично, групата можеби да е
составена и од неколку стотици луѓе, но само еден дел од нив може да се нарече
толпа, кои понесени од сопствениот порив за причинување на одредено дејствие,
може да се нарече толпа, но не и целата група на луѓе. Значи, покрај оние што
се учесници и даваат придонес во дејствието (може да се пет, десет, дваесет;
квантитативно, тука и нема јасно дефинирана бројка од колкав минимум може да се
смета за „толпа“) може да постојат и луѓе кои се во непосредна близина од оваа
помала група, толпа, но не причинуваат никакво дејствие - допринос. Се случува
и да такви луѓе се и на неколку десетици метри од оваа толпа, па да не
причинуваат никакво дејствие – допринос. Се поставува прашањето, дали ако лице
кое било дел од поголема маса на луѓе, и е оддалечено неколку десетици метри од
одредена толпа, која со својата деструктивна моќ, причинува штета врз имот или
врши насилство врз луѓе, дознало преку друг учесник во насобраната група на
луѓе, дека некој друг презема такви дејствија, дали тоа лице, или овој
„поткажувачот“, може да одговара за дело по чл.385? Дали ако истото тоа лице,
се наоѓа на 10 метри од настанот, го гледа, но движејќи се во група, продолжува
да оди и се разминува, ќе одговара за дело по чл.385?
И најнакрај, во смисла на конкретните два случаи
споменати погоре, дали лице кое гледа како насилно се влегува во Собранието, и
се наоѓа надвор од него, ќе одговара за дело по чл.385, односно, дали лице кое
насилно влегло во Собранието на РМ, и при тоа, влезе во собата за прес
конференции, и стои на страна, додека други лица, вршат насилство врз луѓе и
оштетуваат имот, ќе одговара за дело по чл.385? Истовремено, дали лице, кое е
дел од група на луѓе, гледа од непосредна близина, како се уништува
канцеларијата на Претседателот на РМ, па во истата, веќе демолирана, влезе, не
преземе дејствие, и излезе од неа, ќе одговара за истото дело?
 |
| Лом |
Паралелите се комплексни и навидум збунувачки, но
во суштина, како што вели теоријата и смислата на законот, а тоа е дека,
неможејќи да се изврши дистинкција меѓу извршител и соучесник, секој учесник во
толпата е извршител, односно, дека доволно е да се утврди свесното и волево
учество во толпата. Во смисла на првата алинеја од одредбата погоре цитирана,
тоа значи и дека учествувањето значи и преземање на конкретни дејствија кои
самата толпа веќе ги чини – „насилства спрема луѓе или ќе оштети или уништи
имот од поголема вредност“.
Од овие причини, јасна е дистинкцијата помеѓу
демолирањето и „учеството“ на Савески и Демири во протестите од 13 април 2016,
и влегувањето во Собранието од 27 април 2017 година.
Во контекст на последното, треба да се истакне и
уште една претходна претпоставка, која и тоа како влијае врз дестинкцијата на
ова дело со други случаи каде што ова дело е ставено на товар на конкретни
осомничени/обвинети лица. Во претходната наша расправа за настаните од 27.04
оваа година (http://fearlessmeddler.blogspot.mk/2017/05/27042017.html ), а тоа е паралелите за поттикнување,
помагање, соизвршување и слично. Тие паралели беа во контекст на околностите
предочени од немилиот настан, а тоа е дека многу е лесно да се подведат
конкретни дејствија на акумулирана агресивност на група на луѓе – толпа, па
нивните дејствија да се сведат врз основ на акумулиран заеднички поттик. Една е
претпоставката кога станува збор за систематска раздразливост предизвикана од
одредени политички случувања, а сосема друга е ситуацијата кога таа
раздразливост е однапред претпоставена и вкалкулирана како возможна и неминовна
последица предизвикана од низа на последователни настани, однапред
организирани. Тоа значи дека самиот поим „толпа“ лесно може да се изманипулира,
па поради интензитетот на деструктивната моќ предизвикан од масата, да не се
погледне и лоцира конкретна политичка организираност која на самата
раздразливост му придодава и одредено политичко значење – долевање бензин во
огнот.
Затоа, кога веќе се прави дестинкција врз основ на
свесно и волево учество во толпа, од особено значење е да при утврдување на
основите на сомневање по сторено кривично дело, дали во битните елементи за
стореното дело, односот (свесноста и волјата) кон тоа дело е поттикнат или
предизвикан. Тоа би значело и дека делата од толпа и не секогаш можат да бидат
самостојни дела. Токму аморфноста на толпата е нејзина најголема клетва. Како
што таа може самата да го преземе ризикот на последиците, така истата во дадени
моменти и не може да го воочи обемот на причините позади кои се нејзините
дејствија. Толпата не е исклучиво само една агресивна аморфна маса, туку дека
токму нивната аморфност и психологија на толпа биде искористена и поттикната
заради извршување на казнени дела од страна на организирана криминална група,
чии што дела се од криминално – политичко значење.
Дистинкцијата е дотолку поразлична ако се земат
три вида на толпи. Првите две се од случаите погоре споменати, а третата е
навивачка група на фудбалски натпревар која незадоволна од исходот, презема
деструктивни дејствија врз имотот на стадионот и луѓето од спротивниот
навивачки табор.
И токму сега доаѓаме до суштинската и објективна
разлика помеѓу овие три вида на толпи. Од аспект на кривичното дело, тие се
третирани едноставно како „толпа“, но од аспект на битните елементи за
сторување на дело, основите на сомневање, односот на сторителите кон делото,
тогаш доаѓаме до разликите кои погоре ги споменавме.
Според тоа, апсурдна е секоја паралела со
осомничените од 13 април 2016, односно со осудените од 27 април 2017 година, во
контекст на природата на кривичното дело кое им е ставено на товар. Природата
на самиот настан, обемот на причинети недела предизвикува да се соочиме со
мноштво на деликт-пречки кои и не се така едноставни да се надминат, особено
ако се земе во предвид мотивите за сторување на делата, како и мотивите за
протестирање, кое како уставно право, веќе во практиката и тоа како е
злоупотребено и ограничено за политички цели.
 |
| Тврдокорни |
Ова, исто така, ако се земе во предвид дека за
таков вид на кривични дела, многу лесно во практика веќе се употребува и т.н.
Закон за одредување на видот и одмерување на висината на казната. Таквиот
правен еквилибриум на санкционирање, т.е. судско третирање на конкретна
фактичка состојба е не во согласност со процесниот ниту со материјалниот закон.
Замислете, целта на ваквиот закон е да ја изедначи казнената политика во
Републиката. Значи, воопшто не се важни начелата предвидени со процесниот закон
како lex generalis, ниту пак се важни одредбите за
одредување на видот и висината на казната во материјалниот закон – Кривичниот
законик. Изедначувањето на казнената политика во Републиката произлегува токму
од овие два закони, а не од посебен закон кој ќе му противречи на процесниот и
материјалниот. Изедначувањето произлегува од слободното судско убедување кое се
постигнува само преку правична и контрадикторна постапка, во која на судијата
му се претставени сите расположливи факти и околности кој докажуваат вина или
ослободуваат од истата. Врз основ на тоа, доколку се докаже вина, судијата е
тој кој што ги цени отежнителните или олеснителните околности кои ја одмеруваат
казната како и степенот на вина, а не некоја табела – шаблон, утврдена со
посебен закон.
Така во Законот за одредување на видот и
одмерување на висината на казната го уредува договарањето за видот и висината
на казната меѓу јавниот обвинител и обвинетиот во рамките на спогодувањето,
како и формирањето на составот, мандатот и надлежностите на Комисијата за
воедначување на казнената политика (чл.1 од Законот). Комисијата, патем, е
формирана од седум члена, кои ги избираат Собранието на РМ, и тоа на предлог на
Јавниот обвинител на РМ, Судскиот совет, адвокатската комора, министерот за
правда и Владата на РМ (чл.5 од Законот).
Комисијата пак, помеѓу другите надлежности, има
надлежност да ја следи и анализира казнената политика на судовите во РМ, и тоа
во смисла на следење на целите на казнувањето, како и да предлага мерки за
обезбедување на сигурност и правичност во исполнувањето на целите на
казнувањето заради избегнување на неоправдан диспаритет меѓу сторителите на
кривични дела (чл.6 од Законот).
Ова, не само што влијае врз слободното судско
одмерување на видот и висината на казната, туку и директно судската практика ја
претвора во бирократска техника.
Според тоа, се поставува прашањето, зошто јавното
обвинителство во 2016 година, во случаите на Савески и Демири не пристапило кон
примена на одредбите за спогодба меѓу обвинетиот и јавниот обвинител од Законот
за кривична постапка (чл.485 од ЗКП), додека во случајот за осудените со
спогодба за настаните од 27.04.2017 година, тоа беше возможно? Истовремено,
треба да се имаат во предвид и околностите под кои се сторени кривичните дела,
иако и во двата случаи, обвинетите се товарат/товареа за дело по чл.385 од КЗ.
Законот за одмерување, „би требало“ да се грижи за начелата на законитост,
индивидуализација на казната, пропорционалност на казната со стореното кривично
дело ефикасност, воедначување на казнената политика и транспарентност, иако во
суштина одмерувањето на висината и видот се пропишани од страна на КЗ, и се
доверени како надлежност на судот. Како околностите од 13 април 2016 не
дозволуваат употреба на овој Закон, а околностите од 27 април 2017 тоа го
дозволуваат? Оти нели, во посочениот Закон постојат табели како се тоа се
пресметува, а доволно е само да се пристапи кон предлог - спогодба.
Нејасно е како правничкиот ум си дозволил да за
еден ваков случај (како впрочем и за други случаи), каков што е оној од 27
април 2017, си дозволи механизам на признание и спогодба, додека за случаите на
Демири и Савески, судењето да трае повеќе од една година.
Поради вакви бирократско-технички баналности,
судската практика, која и онака веќе долг период е оптоварена со низа проблеми,
преку ваквите мерки само повеќе го претвораат пресудувањето во однапред свршен
чин.
Нешто како во скечот опишан погоре – само треба да
го избереш начинот на кој што ќе умреш, а се понатаму е веќе однапред
определено и те чека.
 |
| Неправедно осудени праведни патриотишта |
Тогаш во што е клучот за да се воспостави правилна
судска практика во вакви случаи, односно во случаи каде судот повеќе делува
како технички спроводник на пишана норма, но не и толкувач и креатор на правото
кое треба да произлезе од дадената ситуација.
Од примерите погоре, а секако во практиката ги има
многу други, кои и не се однесуваат исклучиво на посоченото кривично дело, се
чини дека кон проблематиката на казнувањето, т.е. пристапување кон самиот чин
на одредување на видот и висината на казната, индивидуализацијата на сторителот
како начело и сл., се поаѓа од чисто бирократски хиерархиски причини и ништо
повеќе. Според тоа, она што е важно за самиот судија е како тој преку рочиштето
да дојде до што поповолна правно-техничка ситуација како би удрил еден дамар
дека случајот е разрешен.
Квантитетот е квалитет сам по себе.
Но сепак, и не треба така лесно да се потцени
судската фела. Она што е клучно е дека токму процесниот механизам овозможува на
странките во истиот да вршат што е можно поголем притисок како не би дозволиле
евтина правна техника.
Интересен е предлогот на Доц.Д-р Апасиев, кој
предлага, дека за вакви случаи, особено за случајот на Демири и Савески може да
се примени чл.26 од Законот за Јавното обвинителство. Во посочениот член се
дава можност на Јавниот обвинител на РМ, да го преземе гонењето за кое што е
надлежен основен јавен обвинител. Меѓутоа, тоа може да го преземе само во
случаи
кога јавниот обвинител
непрофесионално и нестручно постапува, не ги презема потребните дејствија за
покренување и водење на кривична постапка, поради незаконско, ненавремено или
немарно вршење на функцијата јавен обвинител, како и поради закани по животот и
здравјето на јавниот обвинител и неговото семејство (ст.3 од истиот член).
Во ситуација каква што во моментот е поставено
судството и судскиот ситем во Република Македонија, илузија е да се мисли дека
решението во вакви два случаи е поведување под одговорност на обвинителот кој
го составил тој обвинителен предлог/акт. Особено е илузија ако тоа се чека од
новиот Републички јавен обвинител да го стори, или да се иницира постапка да
тој ги преземе таквите случаи. Неспорен е фактот дека законот за јавно
обвинителство нуди таква можност (чл.26 од Законот за ЈО).
Еве и зошто.
Според, Законот за јавното обвинителство, јавен
обвинител (сеедно од кое обвинителство подредено по хиерархија) може да биде
разрешен од функцијата или да биде подвргнат под дисциплински мерки. За да се
утврди тоа, потребно е да се формира комисија која е во состав од 5 члена и
која ја составува Јавниот обвинител на Република Македонија (чл.72 од Законот).
Понатаму, таа комисија мора да посочи дали станува збор за дисциплинска
повреда, нестручно работење или несовесно работење. Советот на јавните обвинители
на Република Македонија донесува Правилник за уредување на постапката за утврдување
на одговорност на јавниот обвинител
(ст.4 од чл.72).
Ако станува збор за дисциплинска повреда (чл.70), тоа
се однесува на непристојно и недостојно однесување на јавни места,
неносење на тога, примање подароци и други погодности во врска со функцијата
јавен обвинител, вршење партиски и политички активности или друга јавна
функција, работа или дејност која не е спојлива со вршењето на функцијата јавен
обвинител и слично.
Доколку станува збор за несовесно работење тогаш станува
збор за грубо повредување на нормите на Кодексот на јавните обвинители
со што се нарушува угледот на функцијата јавен обвинител, незаконито,
ненавремено или немарно вршење на функцијата јавен обвинител, пристрасен однос
во постапувањето по предметите, неовластено издавање на класифицирани
информации и друго. Додека, пак за
нестручно работење, доколку, има недоволна професионалност и стручност
што влијае на квалитетот во работењето, непознавање на законите, ратификуваните
меѓународни договори и други прописи, погрешна примена на законите, ратификуваните
меѓународни договори и други прописи и неквалитетно изготвување на јавнообвинителски
одлуки и други писмена (чл.71).
Дури тогаш, откако ќе се утврди одговорност, Јавниот
обвинител на РМ може да го преземе предметот за работа.
Меѓутоа, видно од одредбите цитирани, како и од
случаите посочени, постои еден мал проблем, кога станува збор за јавниот
обвинител во оваа позиција.
Се поставува прашањето, а што ако токму таа
Комисија, констатира дека не е констатирано и утврдено нестручно и несовесно
работење? Што ако констатира дека делувањето на јавниот обвинител било во
согласност со закон и јавно - обвинителската востановена практика по таков вид
на предмети, за што, видно од посочената и востановена практика, тоа е случај?
Целта на обвинителот е да гони сторители за кои
постои основ на сомневање дека сториле кривично дело, а целта на судот е да во
правична и контрадикторна постапка ги оцени тие факти како веродостојни или не,
па согласно тоа, да го отфрли обвинението и да донесе ослободителна пресуда. Па
кој може да го оспори обвинението дали е нестручно или несовесно во таква ситуација,
во ситуација на став, а не на нестручност или несовесност?
Не треба овде да имаме дилема дека проблемот е
многу по комплициран отколку што изгледа, па е многу лесно да се повика
исклучиво само на еден сегмент од судскиот процес.
Во ситуација кога судот треба да го заземе
крајниот став во контрадикторна, правична и непристрасна постапка (нешто што
кај нас видовме дека е правно узурпирано како реалност), тогаш „нападот“ на
конкретниот јавен обвинител, кој ги отпочнал и води овие предмети, претставува
само последна линија на одбрана, со политични неизвесен крај.
Судот е тој кој цени за наводите во обвинението,
дали истото е исправно или не, па макар и обвинителот, во контекст на своето
обвинителско убедување грешел и причинил штета. Судот има обврска и должност да
донесе, во овој случај ослободителна пресуда, имајќи ги во предвид фактите пред
себе, и да ја исправи причинетата не-пракса преку изречените условни осуди за
27 април 2017 година.
 |
| Слобода - Цела да е, за секој да ја знае; „Македонија на сите континенти - од Собрание до Основен 1“ |
Многу поголем ефект за правниот систем ќе има една
таква цврста пресуда, која ниту второстепениот суд не би се осудил да ја
оспори, отколку користење на одредба од законот за јавно обвинителство, а како
би се повлекло обвинението. Преземањето на случаите од страна на Републичкиот
јавен обвинител, како и подведувањето под одговорност на јавниот обвинител,
како начин на решавање на проблемот, е еднаков на апсурдноста на т.н. аболиција
на Иванов, како и скорешната најава на Тврдокорните за „аболиција на сите
патриоти“ кои влегле во Собранието.
Таквото решение е политичко, а не правно, и нема
да има никаков ефект, туку само ќе го продлабочи проблемот. Јасно е дека оваа
практика е резултат на неефикасното и нетранспарентно судство и обвинителство,
во целина. Но, ваквата практика мора веднаш да сопре и да се воспостави нова.
Тоа ќе се причини само со соодветна пресуда, која што во овој случај, видно од фактичката состојба, треба биде ослободителна.
Од тие причини, дури откако ќе се добие
ослободителна пресуда, а на што треба да се цели и темели целиот овој случај,
дури тогаш поголема тежина ќе има одредбата од законот за јавно обвинителство
за поведување одговорност на јавниот обвинител кој ги решавал тие предмети.
Истото, секако важи и за оние судии кои решавале слични или исти предмети.
Во спротивно, во ова не-судско општество, осудени
сме сами да го избираме начинот на казнување, според нашите најлуцидни желби,
веќе однапред пропишани во некој правилник, наместо да ја оспориме нашата евентуална
виновност пред надлежниот суд.
Во тој случај, ниту правдата изнесена би
претставувала јавен интерес, а ниту личниот интерес за „спасување жива глава“
од бирократските табели и тефтери, е правна практика, туку прост избор помеѓу
живот или смрт, кој е сведен на гола политичка борба.
А веќе во претходната расправа пишавме што се
случува при таквиот избор – врската помеѓу чувството за вина, степенот на вина,
односот на сторителот кон делото, каењето, опасноста од поврат, како и
реститутивноста на сторителот во општеството не само што повеќе нема да имаат
никаков смисол, туку и нема да носат никаков плод. Како што смислата на
казнувањето со смртната казна од тие причини стана излишно, така и казнувањето
воопшто, ќе постане излишно.
